“Chung si-ar khi ka zuk thlir a,
Kawp te’n an mal len e”
Thangkura drama party lar chhoh tirh lama an hla lar tak hi tuna nula tlangval tam zawk hi chuan kan la hre pha meuh hlawm awm lo ve. He hla thu inkawlkalh tak mai hian mi tin nuih a tiza a, hlimpui lo aram kan awm lo \hin a nih kha. He thu ziaktu ngei pawh hian a hlimpui ve tho mai, a tirah chuan. amaherawhchu, chu a hlimna chuan rei a daih ve hauh lo thung. A chhan chu he hla thu hi kan khawvel huap chauhva ngaihtuahin a nuihzatthlak hle nain Universe huapa thlira a lo dik thlap si vang a ni.
“Chung si-ar khi ka zuk thlir a” tih, hla thu tlar khatna hi i lo chhui chiang hmasa teh ang. Kan khawvelah hi chuan eng thil pawh an awmna level a\anga tehin sang zawk leh hniam zawk kan thliar hrang mai \hin a. Hmun sang zawka awm sawi nan, ‘khi’ leh ‘han’ tih kan hmang a, hmun hniam zawka awm sawi nan ‘khu’ leh ‘zuk’ kan hmang a, kan zawlpuia awm sawi nan ‘saw’ leh ‘va’ tih kan hmang leh mai \hin. Amaherawhchu, heng \awngkam kan hman theihna chin hian ramri kham a nei ruak a. A awmzia chu, kan khawvel tuamtu boruak thuah li zinga a pawnlang ber Exosphere, lei a\anga mel sang khat vel chin khi kan khawvel ramri china ngaih a ni a. Chu aia mel tam taka hla chu kan khawvel ram huan chin ni tawh lovin Universe huam chin (vantlang ram ang) a ni tawh \hin a ni.
Kan khawvel ram chinah chuan hmun sang zawka mihring awm, ‘khi’ kan tiha anni’n ‘khu’ min tih hian a dik thlap a. Mahse, chu mi chu khawvel ramri pawn lama a han awm tawh erawh chuan leia awmte nen sang zawk leh hniam zawk kan awm thei tawh lo va. Leia awmte’n lei behchhanin ‘khi’ la ti mah ila, ani erawh chuan behchhan nei lova a sawi tawh dawn avangin a lu in kan lei lam a hawi chuan ‘khi’ min ti ang a. Kan lei hmachhawn zawnga a awm chuan ‘saw’ min ti ang a, a kephah lama kan awm chuan ‘khu’ min ti leh mai dawn a ni. A chhan chu Universe huapa thil a thlir tawh vang a ni.
Chu mi vek chu planet dang, Sikeisenah emaw han awm leh ta se, min chhoh thlir tawh dawn avangin kan lei hi ma lovin ‘khi’ min ti tawh ang a, keini lahin ‘khi’ kan ti ve bawk ang. Chu tih laiin Pluto-a awm chuan min lo thlir ve ta se, ‘Sai leh sakuh inhlau tawn ang maiin ‘khi’ an inti tawn ve ve’ tiin a nuih a lo za fu mai thei. Chutianga sang zawk leh hniam zawk awm ta lo chu, sang zawk leh hniam zawk kan sawina ‘khi’ leh ‘zuk’-te hmanga “Chung si-ar khi ka zuk thlir a” a ti hi a dik thei ve ve tlat a ni.
“Kawp te’n an mal len e” tih tlar hi lo chhui leh ila. Khelmual sir, coner petna a\anga kan thlir chuan goal ban pahnihte chu ding \hiang rial leh inkawp angin kan hmu ang. Mahse, field lai tak a\anga kan thlir erawh chuan an ding \hiang lo tih kan hmu chiang hle thung ang. Chutiang bawkin, Zangkhua (Ursa Major) ke hmawr a\anga a pahnihna khi arsi pahnih a ni a, mel nuaih tam taka inhlat an ni. Mizote’n indi \hin kan tih Hrangchhuana (Jupitar) leh Chawngmawii (Venus)-te pawh khi (khu ?) an inhnaih lai berin mel vbc 3 laia inhlat an la ni cheu va. Tin, arsi zinga kan hnaih ber Alpha Centauri leh Proxima Centauri-te pawh khi arsi phir angin lang mah se, mel tluklehdingawn 300 laia inhlat an ni tlat bawk. Chutiang chuan, kawp te’n an leng emaw kan tih arsite pawh khi a hmunah chuan an mal len chiang nal nal hle a lo ni.
Chutiang chuan Kura hla hi thu inkawlkalh leh dik lo tak ang mah se, han zir chiana han chhut neuh neuh chuan a lo dik thlap reng mai tih kan hre thei a. Chuvangin, hla nuihzatthlak ni lovin hla chhui chian dawl tak a lo ni e.
(He article hi Thu Leh Hla, March ‘91-a chhuak her rema kaih tawi a ni e.)