Tun tum C.M. Running Trophy Cultural Dance Competition, Art and Culture Department leh CYMA ten intihsiakna tura an Hla thlan - Chawn Hla, Lam hla leh Tinna hla te hi a chanchin tlangpui kan hriat tlan atan tarlan thain ka hria a. Chung zingah chuan Tinna Hla, a Historical Background leh a thu awmziate tlemte lo tarlang hmasa ila a tha ang e.
A hmasa berin heng hlate hi HMAR hla an ni a, Zo hnahthlak zinga Hmar hnamte hian hun pawimawh chi hrang hrang an nei a, chung zinga pakhat chu Khawtlang Intihhlimna hi a ni, chutah chuan hun pawimawh bik chi hrang hrang an nei leh a, chung an intihhlimna hunah chuan hla bik te pawh an la nei hrang zela, chung hla te chu: Sikpuilam, Hranglam, Darlam leh Buthukhuanglawm hla te hi an ni. Tichuan, tuna “Tinna hla” kan tih hi Sikpuilam tawp lama mi a ni a, kan chian leh zual theih nan Sikpuilam chanchin hi tlemte lo sawi hmasa ila a tha ange.
Sikpuilam hi sakhaw lam thil pawh ni lovin, khawtlang lam thil intihhlimna atana Hmar hoten a an hun pawimawh leh nghahhleh em em a ni a, Kum AD 950-986 lai vela China rama Shan State a an awm laia an chin tan niin an sawi a. An tih tanna chhan hi sawi dan chi hrang hrang a awm a, tawi te te in chungte chu lo sawi ila.
Sawidan Pakhatna: Sawidan pakhatna ah chuan, China ram a Hmar hote hi an awm laiin Tam a tla vak mai a. Riltamin mi tamtak an thi a, kum khat a liam hnuah chuan Ran vulh leh Buh leh Balah an lo hausa ta em em a, chuvangin khawtlang intihhlimna ruai ropui takin an buatsaih a, an buatsaih hun lai hi thlasik vanglai tak a nih avangin a hmingah pawh “Sikpuiruai” an ti ta a ni. “Sikpui” tih hi” “Thlasik (Winter)” tihna a nih avangin, “Thlasik laia ruaitheh” sawina a ni thei bawk a.
Sawidan pahnihna: Sawidan Pahnihnaah chuan, Tam a tlak vak hnu a Ran vulh leh Buh leh Bala Pathian malsawmna an dawng nasa a, a bikin Buh-ah malsawmna an dawng nasa zual a, chu an Buh chu a thain a senga tan nasat a tul a, an Buhsenglai chuan Ruai hial an buatsaiha, an buatsaih hun lai hi thlasik vanglai tak a nih avangin “Seng (Harvest)” tihna a ni a, “Buhseng Ruai” pawh a tih theih tho ang chu.
A engpawh chu nisela, hetih hunlai hian khawtlang huapa intihhlimna ruai ropui tak an theh thina chu chu “Sikpui Lam” a lo chhuahna bul chu a ni ta a ni. Chu an Ruai theh chu thlasik laia Ruaitheh anih avangin “Sikpui Ruai” an ti ta mai a ni. Tichuan, kan sawi tawh angin “Sikpui” chu “Thlasik” tihna a nih kha.
Tichuan, Sikpuilam hi kum tinin an hmang thin a, Sikpuilam an neih dawn chuan a hma reife atangin nasa takin an lo ur lawk a, Nu hovin a tam thei ang ber Zu an lo sa a, Nula leh Tlangvalin nasa takin hla leh lam an lo zir lawk bawk a, chu Sikpuilam chu an lo urlawk nasa hle a ni tih chu an hla atangin a hriat theih a, hetiangin:-
“Sikpui Inthang kan ur laia,
Chang Tuipui aw, Senma hrili kang intan”
“Sikpuiruai kan urlawk laiin,
Tuipuisen chu a lo kang chata: tihna a ni.
A sei lutuk dawn avangin, an Hman dan te, Buantlaw hla chanchinte, Hawnna hla (Opening Song) chungchangte, Hla serh, chung changte, Hranthli hla chanchinte, Lamtluang hla chanchin te, Saia ke per/khawn hla chanchinte, Chhimchhak hla chanchinte, Tangkawn Vailak hla chanchin te, Hran hla chanchin te chu nidanga sawi leh turin kalkan hrih phawt ila.
Tun tumah chuan Sikpuilam ropui tak chu an lo hmangzo ta a, an tin darh a lo hun ta a, an in ui em em a, chuvangin Tinna hla (hla phum) an tih bawk chu sa in an Lunglen thute leh nuam an tih zia te chu hla a sa chung zelin inngeih leh inthlahlel takin an inthen darh ta thin a ni. Chu an inthen darhna hla chu “Tin rei aw” tih hla hi a lo ni ta a ni.
1. “Tin, rei aw, tin ta rei aw kei nghaknu hai,
Indi Ar ruol angin tin ta rei aw,
2. Thlangfa faisawn hawi takin tin ta rei aw,
Indi Ar ruol angin tin ta rei aw,
3. Nghaknu senfen hawi takin tin ta rei aw,
Indi Ar ruol angin tin ta rei aw”
A mizo (Lusei) tawnga a awmzia chu hetiang deuh hi a ni.
“I tin tawh ang u, Nula Tlangvalte i tin tawh ang u,
Ar thian dun Inngai leh Inngeih tak angin i tin tawh ang u” tihna mai a ni.
Kan ning hran lo hle niin a hriat
T-a
Kan mamawh viau niin a lang; kan hlim tlang em mai. Thla tina tih tlut tlut chi phei chu a ni lo va, sum leh tha a heh lutuk. Mahse, kum tina neih chhunzawm zel atan chuan thil tha tak niin a hriat. ‘Branch Sports’ kan neih khat tawh deuh vang nge kan kham lo tlang viau niin a lang tel bawk. Ning viau leh tul ti lem lo an awm a nih pawhin thilmak em em phei chu a ni lo va, mipui kan thu hmun fo thei lo.
Heti zawng hian ngaihtuah chhin ila; veng chhung pelin khawi lai intihhlimna hmunah emaw hruaitute intuai tharin kan feh chhuak a, thusawi tha tak tak ngaithlain tlaiah chaw hlui kan kil ho. Thil tha a ni a, thil thaa sum sen hi YMA ze pawimawh tak pakhat a ni a, mahse, eng nge rah chhuah a neih tih hi kan sawi zui a ni fo thin. Intuai tharna hun hi tun kum hnih thum chhungin kum tin deuhthaw hruaituten kan hmang a, kan branch office bearer-ten thahnem an ngai hle.
Hmun nuam tak, tuichen theihna, hawi thawven theihna leh vah vela a bil bila inkawmna hmun thaah kan feh chhuak thin. Chhun khaw lum atanga tlai hun tha zawng zawng nen lam inkhawmna hun urhsun hmangin, thu tha infah nan hun pum kan hmang tluan a ni deuh ber a, a zawh meuh chuan chaw ei a hun chawpchilh a, haw a hun zui leh mai. Hawi thawvenna hman a awm meuh thin lo. Hruaitute tum ber leh insenso chhan lam ai mahin heti ang hun hmangtute sawi zui dan ka hriat ve atang chuan ninawm tihna a lian zawk viau niin a lang.
Eng emaw hun bik kan hman chang hian kan branch hian hun hman leh duan kan thiam ve lo emaw tih a awl fo; thu tha leh zawm tur hi hruaitu chin ngat phei chuan kan hre hlei hlui deuh vek. Eng emaw bik inhriattir ngai leh infuih tharna tur chin erawh a awm thin; darkar chanve emaw a tam berah darkar khat emaw vel hi hun urhsun leh serhhran bik atan hian hmang thiam ila; hun awl tam zawk kalkhawmten neiin kan duh zawng leh nuam kan tih danin hmang thei ila kan duh tlang viau niin a hriat.
Hruaitu chinah inven a ngai lo va, ven ngai khawp a awm a nih chuan inhmuh chhuahna tur a la nei tihna a ni. Duan lawk loh hun awl leh thawl tha mihring hian kan mamawh a, inpawhna, thawhhona, phur tharna, thahnem ngaih lehzualna thlengin a thlen thei. Hruaitu chin kalkhawmte thu tha kan inhrilh a, kan fuih chaw hnu thak mai hi tunlai khawvel nen a inmil chiah tawh lo mai thei.
Hruaitu chin kalkhawmah ngat phei chuan dan pela chet duhna emaw, veng hmai tibal thei emaw tih duh khawpa rilru fim lo pu, awm lo tura ngaih a ni. Intuai tharna hunah hian inkhawm nan darkar khat kan hmang a nih chuan hun awl darkar khat leh a chanve tal siam a tha mai thei. A thenin tui an cheng ang a, a then khawi laiah emaw an duh zawng sawiin an inkawm ang a, a then an nui ho ang a, a thenin kan branch YMA chungchang an sawi ang a, a then khawi khawiah emaw ramri pel lovin an vak kual ang a, nula leh tlangval, pa leh nula pawh an infiam ang a, heng hun awl kan hman dan hrang hrangte hian kan hriat loh lamah branch hruaitute tum ber thawhhona tha leh thahnem ngaihna thar, he veng nuam tihna thlengin a hring chhuak thei. Khuahkhirhnaah thahnem ngaih reng a harsa a; ninna hmunah eng thu mah rilruah a lut tak tak thei hek lo.
Hruaitu mai ni lo member nawlpui huap zo ‘Sports’ hun hlimawm tak kan branch hruaituten an ruahman a, hlawhtling taka zawh a ni ta hi thil lawmawm a ni. He sports-ah hian mimal thusawi leh thiltih aiin member-ten chanvo an ngah zawk a, hlim tak leh tang takin kan inau phur a, hruaituten member-te tan thahnem ngai takin an tui loh leh chak loh thleng thlengin hma an la.
Nuam ti ber chu he huna chanvo nei tam member-te kan ni a, member-ten nuam kan tihtheihna hun min buatsaihtu hruaitute kan haw thei lo va, kan dem thei hek lo va, kan sawisel ngawt dawn lo. Chubakah YMA thiltiha la tel tam lo naupang zawk, he sports-a chanvo neite hi YMA-ah he hmanrua hian a hnuk hnai ang tih ka ring a, a zawng zawng chu theih loh mah se hun kal tawha sports kan neiha thil thlen tawh dan atangin rinhlelh rual a ni lo.
Sports hi hmanraw tha ber tihna phei chu a ni lo va; mahse, member nawlpui chet chhuah a, a huhova intihhlimna tur thil dang rawt chhuah tur erawh tun dinhmunah vang tak a ni.
YMA sports khel lova kum tin kan neih lai khan kum tinin player an chhuak thar reng a, tunhnaiah neih khat a nih tak deuh avangin an vang ta deuh niin a hriat theih. Chu vangin infiamna lam zawnga thlir phei chuan thil tha tak a ni chiang a, YMA sports hi englai pawhin player-ten an hlut lo ngai lo.
Kan hruaitute buatsaih chhan ang ngeiin he sports hian member inkarah innelna leh inpawhna tha a thlen lo thei lo va, inhriat chianna tha zawk pawh a hring chhuak dawn tih a chiang. Chutih laiin rah tha a chhuah lo a nih ngat chuan nuam ti taka hmangtu member-te thiam loh a ni ang.
Tih that kan neih ve changa kan chunga lawmthu sawi thin kan section leh branch hruaitute chungah pawh hian member, he sports hluttute hian lawmthu sawi let ve kan ba tih pawh hriat tel atan a tha hle a ni. Kan duhna leh chakna thawm an hriat avanga hautak leh tha leh zung tam tak senga heti ang hun hi member-te tana huaihawt a ni si a.