DISASTER (Chhiatrupna): Disaster (Chhiatrupna) chu mipui, vantlang, khawtlang leh chhungkaw khawsak phung pangngai nasa taka ti khaihlaktu leh ti bahlahtu, buaina leh tawrhna namen lo tak mai lo thlenna a ni a. Chhiatrupna, vanduaina emaw rikrum thil tiin kan sawi mai thin. Heng chhiatna leh buai harsatna lo thlen tirtu (Hazards) te chu Khuarel chhiatna (Natural Hazard/Disaster) leh Mihringte thlen chawp chhiatna (Man-Made Hazard/Disaster) hrang hrang te avang a ni thei
DISASTER MANAGEMENT (Chhiatrupna laka inven): Hazards/Disaster ten pawi nasa tak an thlen tur tihnep leh tihtlem anih theih nana kawng hrang hrang a hmalakna a ni a. Chhiatna lo thleng tur laka lo inven te, lo inbuatsaih leh inrinlawkna te, dinhmun hlauhawm a awm mek, chhiatnain a khawih ngei tura rin ten an tawrh vak loh nana hmalakna te, chhiatna a lo thlen laia hmachhawn thei tura inpuahchah lawk a, lo inthawmthat lawkna te, chhiatna a lo thlen lai a hmachhawn dan tur leh a hnua chhanchhuah hna leh chhiatnain a khawih chhiat te dam khaw chhuahna, tanpuina leh chhawmdawl hna zawng zawng te, ngaiawh leh tura beihna te hi a ni. Chhiatna thlen hma, a thlen lai leh a thlen hnua hmalak dan zawng zawng bakah a tul anga ngaihven zuina thlengin a huam tel vek a ni.
KAN RAM A CHHIATNA THLENG THIN THENKHAT TE -
LEIMIN :
Kumtin a chhiatna leh buaina kan tawn ziah chu Leimin hi a ni. Mizote hi ngaihsam angreng tak, thil eng emaw takin min den/nuai loh chuan a inven lawk na leh fimkhurna lama insenso ngai pawimawh vak lo kan ni emaw chu aw ! a tih theih. Mi ramah chuan Leimin hi khuarel chhiatna (Natural Hazard/Disaster) anih laiin kan ramah chuan khuarel leh Mihring thlen chawp inbelhkhawm chhiatna kan ti thei ang.
Mizote hian kham leh awih kan ngam hle, a awih poh leh kan in sak a chhawng tam ting mai a, mangkhawng kan inkam chilh a ni ber e. Khawpui chhunga leiminna chhan tam zawk hi chu a leilung vang (structure & lithology control) lam aimahin a chengte hian kan thlen chawp a ni a tih theih. Leimin chhan tlangpui (Leilung vang tel lovin) han tarlang ila.
Kawng laih :- Kawng laih avangin kawng ko a minin a vung paih te pawhin leimin a thlen a, a bul hnaia in a chim zauh zauh tawh.
In hmun laih :- Inhmun/ban khur laiin a thenawm te ram leh in a tih min thu kan hre fo bawk.
Leivung/hnawl :- Kan inhmun laihzawlna leh bankhur ilo kan laihna vung paih fai mumal lo inchhekkhawl te, kan hnawl leh bawlhhlawlh paih khawm lo tling khawm te a rit tial tial a, tawlh thlak mai loh chu an tan chetna tur kawng dang a awm lo a ni.
Tuidawn :- In tha deuh deuhin sa mah ila tuidawn kan ngai pawimawh lo tlang hle. Tuidawn kan siamloh thin avangin ahau-in lei lawngah a dir tluah tluah ta thin a, chu chuan lei a relhin a chiah hnawng thuk telh telh a, lei a ti min ta thin a ni. Pawisa tam tak seng a sak RCC in chung zawla tui tling luan chhuahna tur tui pipe tawite lo lawr ngauh atanga kawng leh thenawmte ram a tui lo haw to to mai te hi kawng ei chhe tu leh leimin thlen tu an ni.
Tui chhe paihna leh Tuihawk luankawr: Mahni ei rawngbawlna leh bualin/insukna tui paih fimkhur lo, kan Inchhung a pelh chuan duhtawk mai, pipe sei ngaihtuah lem lovin, huan/kawmthlang lama an luandan enzui lo, kawmtui/tuichhe luanna tur atan tuihawk luankawr tha tak kan siam loh avangin tui chu an duh duhna hmun rem lai laiah an luang bo ta vel a, reilote ah leimin a thlen ta thin a ni.
Vawkin :- In tam takin vawk kan vulh a, thenawmte tan a rim chhiat chu thudang nise. Vawk in thli hi a kalna tur mumal taka siam leh tuihawk luankawr a luantir anih ngai loh avangin leimin a siam fo thin.
Ramngaw/Thing kih chereu :- Lei mankhawmtu ber thing kan kih chuan a zung a tawihral hnuah lei chu a che awlsam ta em em a. Lei man khawm tha kit rem in Mau/Raw hung - zung kaih thuk lo kan zuah a, mahse heng te hi an rit em em tho si, an rih avang leh zung a kaih thuk loh avang hian ruah a lo sur hlekin an che/tawlh duh em em a ni.
Septic Tank:- Septic Tank siam ah kan fimkhurlo hle , siam fuh tawkloh vanga leak te, ko hnaih lutuk leh In ban hnaih lutuk ah te kan siam a, heng Septic Tank leh Soak Pit leak hian an bul vel a lei lung an chiahhmin duh em em mai a ruah lo sur thin nen lei an timin fo thin.
Hengte hi a mal theuh pawh a leimin a thlen theih bakah chhan hrang hrang te hi thawk ho vin leimin a thleng fo thin. Heng chhan langsar zualte hi mi tam tak hian leimin na chhan leh vangah kan pawm duh hauh lova, mahse anni tlat si, sum leh pai seng so tam si lo leh harsa lo tak a siam that theih te an ni a, tih kan tum bawk si lo va. Kan fimkhur lohna te avangin kan tuarin leimin leh in chim a lo awm a, kan fimkhur loh leh inthlahdah avang a keimahni leh midang tawrhna thleng thin hi in venlawk theih ani tih hria in, a theih ang anga in venlawk/ in hmakhawsuih a tul tawh a ni.
Karleh ah chhunzawm a ni ang..............